امروزه تولید مواد شیمیایی به دلیل کاربرد های فراوانی که در صنایع مختلف و زندگی روزمره دارد ُروز به روز در حال افزایش است.این گستردگی در مصرف مواد شیمیایی قطعا خطراتی را نیز به همراه خواهد داشت.

از این رو متخصصان این حوزه در جهت آگاهی بیشتر مصرف کنندگان این محصولات کاربردی اما خطرناک تدابیری اندیشیده اند تا خطرات احتمالی را تا حد زیادی کاهش دهند. (شارژ کپسول آتش نشانی)

اولین گام در این راستا چاپ دفترچه های راهنما در کنار محصولات است تا نکات ایمنی در رابطه با محصول به همراه محصول در اختیار مصرف کننده قرار گیرد. از دیگر اقدامات فعالان این حوزه طراحی لوزی خطر یا nfpa است که در ادامه مقاله به آن خواهیم پرداخت.

با ایمن عارفی در این مقاله همراه باشید و لذت ببرید.

لوزی خطر nfpa چیست؟

بخش‌های این لوزی که در زبان انگلیسی به آن Hazard Diamond گفته می‌شود عبارت‌اند از:

بخش بالایی که به رنگ قرمز است: قابلیت اشتعال و حریق
بخش راست که به رنگ زرد است: واکنش‌پذیری و انفجار
بخش چپ که به رنگ آبی است: خطرات بهداشتی
بخش پایین که به رنگ سفید است: خطرات خاص

حال این پرسش مطرح می‌گردد که نحوه عملکرد لوزی خطر چگونه است؟

پیش‌ازاین گفتیم که طراحی این لوزی برای ساده‌تر شدن کار است و همان‌گونه که در تصویر می‌بینید به خاطر سپردن چهار بخش به‌مراتب ساده‌تر از به خاطر سپردن خطرات همه مواد است.

روش کار این جدول به این شکل است که خطرات هر بخش (به‌جز بخش سفید) از صفرتا چهار (پنج درجه) شماره‌گذاری شده‌اند که عدد صفر کم‌خطرترین و عدد چهار نشان‌دهنده پرخطرترین است.

وقتی این جدول برای یک ماده شیمیایی در نظر گرفته می‌شود در هر بخش از این لوزی یک عدد نمایش داده می‌شود. در ادامه نمونه‌ای از جدول پرشده برای گوگرد با فرمول شیمیایی S ارائه می‌گردد. (شارژ کپسول آتش نشانی)

قرمز = قابلیت اشتعال و حریق

درجه صفر: مشتعل نمی‌شوند؛ مانند اسید نیتریک

درجه ۱:  قبل از اشتعال باید حرارت ببینند؛ مانند گلیسیرین، سولفور، روی

درجه ٢: مایعاتی که جهت مشتعل‌شدن باید مقداری حرارت ببینند و جامداتی که تولید بخورات قابل اشتعال می‌نماید؛ مانند اسید استیک، نفتالین، فرم آلدئید

درجه ٣: مایعاتی که تقریباً در حرارت نرمال مشتعل می‌شوند؛ مانند هیدروکسید امین، فسفر سفید

درجه ۴: گازهای شدیداً قابل اشتعال و مایعات بسیار فرار قابل اشتعال مانند سولفید هیدروژن، اسید پیکریک

آبی = خدمات بهداشتی

درجه صفر: موادی که تحت شرایط حریق نیز خطری برای سلامتی تولید نمی‌کنند؛ مانند برنز، فسفر قرمز

درجه ١: خطرات کمی برای سلامتی دارند؛ مانند کلسیم Ca

درجه ٢: برای سلامتی خطرناک هستند؛ مانند اکسید اتیلن C2H4O، نفتالین C10H8

درجه ٣: خطرات فوق‌العاده برای سلامتی دارند؛ مانند سولفید هیدروژن H2S، هیدروکسید سدیم NaOH

درجه ۴: مقدار کمی از بخورات آن‌ها می‌تواند سبب مرگ شود؛ مانند هیدروژن سیانید

زرد = واکنش پذیری و انفجار

درجه صفر: موادی که در حالت عادی حتی در شعله پایدار هستند و با آب واکنش نمی‌دهند؛ مانند زغال چوب

درجه ١: موادی که در حالت عادی پایدار بوده ولی در حرارت و فشار بالا ممکن است ناپایدار شوند و با آب واکنش نموده انرژی آزاد نماید ولی نه بشدت؛ مانند روی (شارژ کپسول آتش نشانی)

درجه ٢: موادی که در حالت عادی ناپایدار بوده و تغییرات شیمیایی یافته ولی منفجر نمی‌شود؛ مانند سدیم

درجه ٣: موادی که قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری بوده ولی جهت این عمل به چاشنی یا حرارت کافی نیاز دارند؛ مانند فلوئور

درجه ۴: موادی که در حرارت و فشار معمولی قادر به تجزیه یا واکنش انفجاری است؛ مانند اسید پیکریک