از گذشته های دور تا به امروز ، آتش سوزی و حریق جزو تلخ ترین و مخرب ترین اتفاق های تاریخ زندگی بشر بوده است. آتش سوزی یک حادثه ی ناگوار است که در ثانیه ای رخ می دهد و ممکن است که تا یک عمر اثرات بد آن جاری باشد.

اتش عبارت  از يک سري از واکنش هاي شيميايي و اکسيداسيون سريع حرارت زاي مواد قابل اشتعال است .تعريف ديگر آتش بدين قرار است ، ترکيب سريع اکسيژن با اشياء داراي کربن که قابل اشتعال هستند.

البته ذکر اين نکته به جا است که طبق بررسي هاي به عمل آمده حداقل ۷۵ درصد از آتش سوزي ها قابل پيشگيري مي باشد .

بر طبق آمار بدست آمده به خاطر بوجود آمدن آتش سوزي هاي بزرگ خسارت هاي مالي و بخصوص جاني که به هيچ عنوان قابل جبران نمي باشند بر انسان ها تحميل شده است.

و به همين علت شايسته است افراد و کارشناسان مهندسي حريق در هر محيطي که احتمال حريق در آنجا وجود دارد از تمامي امکانات و تجهيزات مدرن موجود استفاده ي بهينه به عمل آورند تا از بروز فاجعه هاي اقتصادي و اجتماعي و انساني جلو گيري به عمل آيد.

با ایمن عارفی در این مقاله همراه باشید .

سه عامل مهم در ایجاد آتش :

گرما ، سوخت و اکسیژن

 

اصول ايمني مورد نياز جهت پيشگيري از حريق:

به نظر کارشناسان اطفاء حريق هر جا که مواد سوختني موجود باشد احتمال آتش سوزي نيز موجود است.

منابع مختلف حرارتي و آتش زا مثل جوشکاري- برش کاري – آتش هاي روباز – سيگار و وسايل گرمايشي مثل هيتر – بخاري و لوازم الکتريکي معيوب و تاسيسات ناقص و غير ايمن آن در کنار هواي محيط اطراف، مثلث آتش را تشکيل مي دهند.

• پیشگیری از ترکیب شدن این عناصر ، منجر به کنترل آتش می گردد . در صورتیدکه هرکدام از این عناصر حذف شوند آتش خاموش می شود.

آتش سوزي هاي بزرگ و مهيبي در کارگاهها و کارخانجات بوقوع پيوسته است که ۸۰ در صد آنها براي اولين بار اتفاق افتاده بود و در نتيجه آن اموال و سرمايه ها و جان افراد زيادي طعمه حريق شده است.

بنابراين به منظور پيشگيري از بوجود آمدن حريق رعايت مقررات و استاندارد هاي حفاظت از حريق امري واجب و ضروري مي باشد که در اينجا به ذکر چند نکته مهم از آنها پرداخته مي شود:

•  دور کردن مواد قابل احتراق از شعله ( آتش گیری مستقیم مانند سیگار،بخاری،جوش الکترود و در منزل دستمال و دستگیره نزدیک اجاق گاز و پرده یا مبل نزدیک بخاری ،اتو و لباس،بستن نگه داشتن پنجره ها در روز چهارشنبه سوری، برف شادی و بادکنک هلیوم در تولد ، کنجکاوی و علاقه کودکان به آتش و …)

•  توجه به دمای محیط (با افزایش دما بتدریج فعل و انفعالات در مواد بالا رفته و شروع به سوختن میکنند)

•  جدا سازی مواد واکنش دهنده(واکنش هایی نظیر ترکیب آب و اسید، آب و پتاسیم،اسید نیتریک با کاغذ و … میتواند عامل شروع حریق باشند)

•  اصطحکاک(از اصطحکاک بین مواد آتشگیر جلوگیری شود مانند دو قطعه چوب خشک یا ترمز شدید چرخها )
• عدم تمرکز پرتوهای نوری و غیرمرئی بر روی مواد قابل سوختن .(مات کردن شیشه های سوله )

اصلاح سیم کشی و توجه به مقاومت سیم های هادی ( حرارت حاصل از عبور جریان برق از یک هادی دارای مقومت بالا میتواند سبب حرارت و آتش گردد )در منزل استفاده همزمان از لوازم برقی و یا استفاده چند وسیله برقی از یک پریز باعث ایجاد بار اضافی و سوختن سیم کشی و ایجاد حریق می گردد.

• الکتریسیته ساکن (استفاده از کلید و فیوز ضد جرقه و لباس کار و دستکش و کفش و توجه به جنس کفپوش محل فعالیت جهت جلوگیری از ایجاد الکتریسیته ساکن چرا که ایجاد جرقه ناشی از اختلاف پتانسیل در مکانهای دارای گاز یا بخار مواد آتشگیر میتواند اهمیت داشته باشد )

• تراکم بیش از حد مواد (از تراکم زیاد مواد باید خودداری شود و توجه ویژه به انبارش مواد صورت گیرد، تهویه طبیعی و مناسب محیط و درصورت نیاز تهویه مصنوعی ضد شعله )

• نگهداری و ذخیره مقادیر زیاد مایعات قابل اشتعال فقط در مخازن مجزا و یا تانک های مخصوصی که در بالا یا زیر زمین ساخته شده اند.

•  جمع آوري ضايعات و دفع آنها:پاکسازي و جمع آوري ضايعات و رعايت اصول ايمني در محيط کاري از موارد مهم در پيشگيري از حوادث بويژه خطرات آتش سوزي است. (شارژ کپسول آتش نشانی)

گاهی پارچه هاي آغشته به روغن ، تکه هاي چوب و … در محوطه انبار ها بجاي مي ماند که اين گونه مواد بايد طبق يک برنامه منظوم بطور مرتب جمع آوري شده و در محلي بنام انبار ضايعات نگهداري شود و پس از تصميم گيري نسبت به فروش- دفن و يا سوزاندن(با رعایت ایمنی) آنها اقدام نمود.

•  از حریق های عمدی نیز نباید غافل شد.

ملاحظات مهم در پيشگيري از وقوع حريق

۱- شناسايي کليه مواد قابل احتراق

۲- شناسايي مکانهاي پر خطر از نظر پتانسيل حريق و ارزيابي و آناليز ريسک وقوع حريق

۳- طراحي روش کشف حريق و سيستمهاي مرتبط با آن، شامل انواع حريق ها و روش هاي کشف حريق

۴- طراحي سيستم اعلام خطر حريق

۵- طراحي مرکز اعلام حريق

۶- تشخيص نوع حريق و وسعت آن و روشهاي و وسايل مناسب اطفاء حريق

تجهيزات اطفاء حريق:

۱- تجهيزات دستي ثابت (مواد معدني مانند شن و ماسه و خاک، پتوي آتش نشاني، خاموش کننده هاي دستي شامل: پودر و گاز، آب و گاز، CO2،بیوورسال )

۲- تجهيزات متحرک (خاموش کننده هاي چرخ دار و خودرودار)

۳- تجهيزات نيمه اتوماتيک و اتوماتيک ثابت (پاشنده هاي آب، CO2 و هالن) (شارژ کپسول آتش نشانی)

نقش خاموش کننده ها در حفاظت از حريق:

در همه آتش سوزيها در مرحله ابتدايي اگر خاموش کننده مناسب و کافي سريعا بکار رود حریق به آساني خاموش خواهد شد.

اما استفاده موثر و موفقيت آميز از آنها بستگي به شرايط زير دارد:

۱- خاموش کننده بايد در محل مناسب قرار گرفته باشد و از کار کردن آن مطمئن بود.

۲- خاموش کننده ها بايد متناسب با نوع آتش سوزي که احتمال مي رود باشند.

آتش سوزي بايد زماني که هنوز در مرحله اوليه بوده و حجم کوچکي دارد پيدا و مشاهده شود.

کسي که آتش سوزی را مشاهده و کشف میکند باید قادر و آماده به اطفاء حریق باشد.

هرچند که کپسول هاي اطفاء حريق اولين مرحله براي دفاع در برابر آتش سوزي هاي ناخواسته است و ممکن است آنها را خاموش سازد ولی ضروري است در اولين اقدام همزمان با اطفاء حريق به قسمت آتش نشاني اطلاع داده شود.

-سیستم اطفاء حریق دستی(فایرباکس ها) :

اين وسايل شامل انواع وسيعي از مواد و تجهيزات آتش نشاني است که بطور مختصر شامل مواد زيرين است:

سيستم آب آتش نشاني ثابت که در آن آب تحت فشار توسط پمپ هاي آتش نشاني در تمام نقاط مورد نياز بطور دائم موجود است و توسط تابلوها و سيستم کنترل بهره برداري مي شود.

براي استفاده از آب نياز به سيستم لوله کشي – شيرهاي برداشت سربسته همراه با شيلنگ و نازل يا قرقره آب و منبع ذخيره آب مي باشد.

همراه شيلنگ ها و قرقره هاي آتش نشاني مي بايست نازل و سرشيلنگي مخصوص قرار داد که با آنها بتوان آب را به طور مستقيم (jet) يا به صورت مه پاش (fog) بر روي آتش بکار برد. (شارژ کپسول آتش نشانی)

غالبا اين شیلنگ ها يا قرقره ها را در داخل جعبه هايي قرار مي دهند و در مواقع لزوم آنرا باز کرده مورد استفاده قرار مي دهند.

بازديدهاي دوره اي و آزمايش اين تجهيزات براي اطمينان از کارکرد آنها لازم است که مرتبا” مورد بازرسي قرار گيرند. اين تجهيزات همه کاربرد دستي دارند.